Tehlike yeterince bilinirse facia da o kadar önlenmiş olacaktır. Ülkemizde son zamanlarda sık sık gündeme gelen ve ölümle sonuçlanan metan gazının sebep olduğu faciaların önlenmesi ve yarattığı tehlikelerin en aza indirilmesi amacıyla belediyelerimiz Su ve Kanalizasyon İdareleri, Madencilik faaliyetleri, sondaj kuyuları, kazı çalışmaları, katı atık depolama alanları işletmelerinin bu gazların özellikleri, korunma yöntemleri ve uyarı sistemleri hakkında eğitimli olmaları şarttır. Bilinçlendirme ve alınacak tedbirler üzerine tarafların Kimya Mühendisleri Odası`ndan eğitim almaları ve acilen uygulamaya geçmeleri bundan sonra yaşanacak faciaların önüne geçilmesi açısından son derece önem arz etmektedir. METAN Alkanların en basit üyesi olan metan (CH4), Hidrokarbonların alkanlar grubundan, doğada bol olarak bulunan renksiz, kokusuz patlayıcı zehirli olmayan bir gazdır. Aslında zehirli olmayan metan, eğer maden havasında, kuyularda, kanalizasyonlarda, çöplüklerde oksijen oranını %12` nin altına düşürecek kadar mevcut ise boğucu özellik göstermektedir. Havadan daha hafif bir gaz olan (özgül agırlıgı 0,554) ve suda oldukça az miktarda çözünen metan havada kolaylıkla yanarak karbon dioksit ve su buharı verir. Saf metan -161,5 C` de kaynar, -182,5C` de erir. Genellikle çok kararlı madde olmasına karşın havadaki yüzde 5-14` lük karışımları şiddetle patlar (kömür madenleri, çöplüklerde, kanalizasyon sistemlerinde bu olaya sıkça rastlanır). Metan patlaması, maden havasında % 4 –15 metan bulunduğu durumlarda gerçekleşebilir; en güçlü patlama ortam havasında %9,5 metan oluşumu ile meydana gelir. Metanın yanma sıcaklığı, ısı kaynağına bağlı olarak 650-750 ºC arasında değişmekte, patlamadan sonra çevrede sıcaklık 1800-2500 ºC`ye çıkmaktadır. Patlamadan sonra ortamın basıncı 9 kat artış göstermektedir. Yanan 1 kg metan_13300 Kcal ısı açığa çıkarmaktadır ki bu oran 1 kg barutta 580 Kcal`dir. Metan, -Doğal gazın başlıca bileşenidir ; -Kömür madenlerinde oluşan gruzi gazının bileşiminde bulunur. -Su altındaki bitkisel madenlerin bakterilerle bozunması sonucu da ortaya çıkar. -Metan, hava gazı üretimi amacıyla taş kömürünün havasız ortamda ısıtılarak bozundurulması sonucu elde edilir. -Pis su atıklarının etkinleştirilmiş çamur işlemiyle arıtılması sırasında yan ürün olarak elde edilir. -En önemli metan kaynağı doğal gazdır. Doğal gazın yeterince bulunmadığı yerlerde taş kömürünün havasız ortamda ısıtılarak bozundurulmasıyla ve büyük çöplüklerden elde edilir. Ayrıca, metan dışında kanalizasyon sisteminde oluşan çok zehirli, zararlı ve ölümcül gazlar, hidrojen sülfür ve merkaptanlardır. Renksiz olan hidrojen sülfür geniş aralıkta zehirleme etkisine sahiptir. Özellikle sinir sistemi üzerinde çok etkilidir. Kanalizasyon sisteminde hidrojen sülfür içeren hava solunduğu zaman kanın kimyasını bozar, oksijen taşınmasını bloke eder ve insanları zehirleyerek öldürür. Birkaç soluk almadan sonra bilinç kaybı olur ve kişi derhal boğularak ölür. Havadan ağır olan hidrojen sülfür gazı kanalizasyon sisteminde birikir. Kanalizasyon sisteminde biriken hidrojen sülfür gazı çürük yumurta kokusundadır ve çok korozif özelliğe sahiptir. Kontrol altına alınmayan hidrojen sülfür, kanalizasyon sisteminin kısa süre içinde aşınmasına ve çökmesine neden olur. Menhol kontrolsüz şekilde açıldığı zaman kanalizasyon sisteminde biriken zehirli ve zararlı gazların bir kısmı, aynen soda şişesi açıldığı zaman gazların aniden serbest kalması gibi, aniden serbest hale geçer ve çevreye dağılır. Yüksek derecede alevlenme özelliğine sahip hidrojen sülfür gazı hava ile temas ettiği zaman patlama özelliğine sahiptir. Bozulan veya tahrip olan kanalizasyon sisteminin bakım onarımı için öncelikle kanalizasyon sisteminde biriken zararlı ve zehirli gazların konsantrasyonu ölçülmeli ve daha sonra emilip deşarj edilmelidir. Aksi durumda kanalizasyon sisteminde oluşan metan gazı patlamalara ve zehirlenmelere neden olabilir. İkinci en önemli husus kanalizasyon sisteminin bakım ve onarımını, yeterli eğitimi almış uzman kişiler, gerekli önlemleri aldıktan sonra yapmalıdır. Kanalizasyon sistemi çalışma ortamı çok tehlikeli bir ortamdır. Gerekli eğitimleri almamış kişiler kanalizasyon sistemine sokulursa ölüm olur. Yanlış yönetilen kanalizasyon sisteminden dolayı bir ay içinde Kuşadası bölgesinde 10 kişi ölmüştür. Üçüncü olmazsa olmaz şart, metan/hidrojen sülfür gazlarını filtre eden maskeler takılmadan, iş elbiseleri giyilmeden ve oksijen tüpü kullanılmadan kanalizasyon sistemine inilmemelidir. Kanalizasyon sistemindeki gazlar emilmeden ve hidrojen sülfürü/diğer zararlı gazları filtre edici maskeler takılmadan kanalizasyon sistemlerine girilmemelidir. Tüm belediye su kanalizasyon idareleri bu kurallara uymalıdırlar. Dördüncü önemli husus, bozulan/tahrip olan ve bakım/onarımı yapılacak kanalizasyon sistemi çevresinde gerekli koruyucu önlemler alınmalıdır. Halkın bu tür yerlere girmesi önlenmelidir. Önlem alınmayan ve açıkta bırakılan kanalizasyon sistemlerinden dolayı her yıl onlarca kişi zehirlenerek ölmektedir. Yerel yönetimler, kanalizasyon sistemini sürekli kontrol altında tutmalı,dırlar. belli aralıklarla bakım onarımını yapmalıdırlar. Menholde ki kapak açılmadan önce hidrojen sülfür konsantrasyonu mutlak suretle ölçülmelidir. Evsel atıksuların açık kanal veya derelere verildiği yerlerde özellikle yaz aylarında havadaki hidrojen sülfür (H2S) konsantrasyonu 0,0047 ppm`in üzerine çıkabilir. Eğer bu tür yerlerde çürük yumurta kokusu algılanıyorsa H2S konsantrasyonu 0,0047 ppm`in üzerinde demektir. İlgili yerel yönetimler H2S kirliliğini önlemek için gerekli önlemleri almalıdırlar. Gerekli önlemler alınıncaya kadar H2S`ün halk sağlığı üzerine olumsuz etkisini gözlemek üzere ortamdaki H2S konsantrasyonu sürekli ölçülerek halka duyurulmalı ve alınması gereken önlemler bildirilmelidir. Bodrum katlarında zaman zaman kanalizasyondan ileri gelen gaz sızıntıları olmaktadır. Bodrum katlarındaki bu tür hidrojen sülfür ve merkaptan gazlarının sızıntılarından dolayı dünyada onlarca insan ölmektedir. Belediyeler bu tür gaz sızıntısı şikayeti olan yerleri acil olarak izlemeli, gaz konsantrasyonunu ölçmeli ve olumsuzluğu ortadan derhal kaldırmalıdır. Gerekli önlemler alınıncaya kadar kişilerin evlere girmesi yasaklanmalıdır. Aladağ ilçesinde fosseptik çukurunun üstüne kapatılan tahta kırılınca çukura düşen kadın ile onu kurtarmak için çukura giren 3 kişi metan gazı zehirlenmesi sebebiyle can verdi. Eğer çukurda metan gazının bulunacağı ve tehlike bilinseydi üzeri daha emniyetli havalandırmalı kapak ile kapatılsaydı ve müdahale eden kişiler eğitimli ve koruyucu giysileri maskeleri olsaydı bu facia da yaşanmazdı. Ülkemizde buna benzer facialar sık sık yaşanmaktadır. Ve örnekleri de çoktur. Eyüp‘te gece saatlerinde kanalizasyon içerisinde metan gazı sıkışmasından kaynaklı bir patlama meydana geldi. Fırlayan rögar kapakları yolda ve evlerde hasara neden oldu. Aydın Büyükşehir Belediyesi Su Kanalizasyon İşleri Müdürlüğünde (ASKİ) görevli 4 işçi, bir rögarda çalışma başlattı. Bilinçsiz olarak yapılan bu çalışma 3 kişinin hayatına mal oldu. Kuşadası‘nda temizlik çalışması yapmak için girdiği rögarda metan gazından zehirlenen 2 işçi hayatını kaybederken, gazdan etkilenen iki işçi de tedavi altına alındı. Kanalizasyona izmarit atan adamın neden olduğu feci patlama kanalizasyon sisteminde metan gazı birikmesinden dolayı oluyor ve adam bu olayda yaralanıyor. Aydın`ın Nazilli ilçesine bağlı Arpaz köyünde su kuyusu açan işçi, biriken metan gazının patlaması sonucu hayatını kaybetti. Muğla`nın Milas ilçesine bağlı Güllük beldesinde atık su arıtma tesisinde metan gazı zehirlenmesinden 7 işçi yaşamını yitirdi. Erzurum`da kanalizasyon bakım çalışması sırasında metan gazı sıkışmasından dolayı patlama meydana geldi. Adıyaman`da bir ikamette metan gazının sıkışması sonucu meydana gelen patlamada 1 kişi ağır yaralandı. Ankara`nın Elmadağ ilçesinde, 2 kişi girdikleri su kuyusundaki metan gazından zehirlenerek öldü. Adana‘da Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi‘ne (ASKİ) ait Doğu Katı Atık Arıtma Tesisi‘nde arızalan çamur tankındaki motoru tamir etmek isteyen iki tekniker ile bir işçi öldü, 2 işçi ise yaralandı. ( 3 ÖLÜ+2 YARALI ) Rusya‘nın kuzeybatısındaki madende metan gazı sıkışması nedeniyle meydana gelen patlamada 18 kişi hayatını kaybetti. ÖNLEYİCİ FAKTÖRLER: EĞİTİM, TEDBİR, OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ TMMOB KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI GÜNEY BÖLGE ŞUBESİ OLARAK DAHA FAZLA CAN KAYBI YAŞANMAMASI İÇİN BU KONUDA ÜZERİMİZE DÜŞEN GÖREVİ YAPMAYA HAZIRIRIZ. KAMUOYUNA SAYGIYLA DUYURULUR. TMMOB KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI GÜNEY BÖLGE ŞUBESİ YÖNETİM KURULU A. BAŞKAN CENNET ÇELİK Gazete Linkleri http://www.cukurovametropol.com/haber/8779/tehlike-gozlerimizin-onunde.html http://www.fotohaber.net/haberdetay.asp?ID=4698#.WVdJ29SLQsY |
Tweet
